MURY MIEJSKIE

Mury miejskie Także: Mury obronne. Obok katedry drugi najstarszy zabytek Gorzowa Wlkp. Pierwotnie w postaci drewnianej palisady, przypuszczalnie budowane krótko po lokacji miasta (1257). Później ceglano-kamienne. W czasach powojennych atrakcja turystyczna Gorzowa Wlkp.

Budowa murów prawdopodobnie zaczęła się wraz z lokacją miasta (2 lipca 1257 roku). Dokładna data rozpoczęcia budowy ceglano-kamiennych murów nie jest znana, ale najstarsze wzmianki, mówiące o tym, by móc skutecznie zamknąć miasto murem(1), pochodzą z 1321 roku. Opasywały najstarszą - średniowieczną - część miasta (pierwotnie Landisberch Novam, a później Landsberg am Warthe). Biegły dzisiejszymi ulicami: Herberta, Dzieci Wrzesińskich, Jagiełły, Strzelecką, Młyńską i wzdłuż Warty - estakadą kolejową. Za budulec posłużyły otoczaki spajane wapienną zaprawą wzmocnioną kurzym białkiem. W murze były pierwotnie dwie, a od XVI wieku trzy bramy miejskie i (według różnych źródeł) 30 lub 32 baszty z otworami strzelniczymi, sadowione na podłożu z kamiennej podwaliny. Grubość murów u podstaw wynosiła 90-140 cm, a w zwieńczeniu 110-80 cm.

Okazały się wyjątkowo skutecznym zabezpieczeniem miasta. Nie sforsowały ich wojska litewskie w 1326 roku, ani Sierotki husyckiej armii czeskiej, która przez siedem dni (w 1433 roku) oblegała Landsberg. Dopiero król szwedzki Karol Gustaw, który oblegał miasto w 1631 roku (w czasie wojny 30-letniej), 15 kwietnia tegoż roku zburzył część umocnień i wkroczył do miasta. Oblężenie to, na ścianie przedwojennej restauracji Weinberg, a dzisiaj znane jedynie z reprodukcji, udokumentował malarz Niemiecki Max Richter.

W pierwszej połowie XIX wieku zaczęły tracić na znaczeniu. Od 1819 roku nie zamykano bram miejskich, a w 1828 roku zburzono dwie z nich: Santocką i Młyńską. W 1834 roku usunięto resztki trzeciej - Mostowej. W 1857 roku, podczas budowy torów kolejowych, usunięto cały południowy mur od strony Warty, a w 1882 roku rozebrano znaczną część murów od północy. Do początku XX w. przetrwały jedynie relikty na północnym skraju Starego Miasta. Dwa fragmenty usunięto w 1919 roku w ramach robót interwencyjnych w miejscu browaru usytuowanego w północno-zachodniej części obwodu murów. Ostatnia rozbiórka nastąpiła w 1929 roku w związku z przebiciem przedłużenia ulicy od historycznego centrum miasta do nowej, powstałej w końcu XIX w. dzielnicy Nowe Miasto. Po 1945 roku uporządkowano jedynie ich otoczenie i oczyszczono z przybudówek, komórek i wiat. W latach 90 XX w. wnętrza baszt łupinowych zagrodzono żelaznymi kratami.

Z liczących ponad 4400 metrów murów do dzisiaj zachował się jedynie ich 130-metrowy fragment (między ulicą Hawelańską i Zabytkową). Zachowały się cztery baszty (czatownie) łupinowe. Wzdłuż północnej strony murów znajduje się skwer - ślad po zasypanej fosie. [ Dane na dzień: 12.09.2011 ]

Autor: Renata Ochwat / zdjęcie: Kazimierz Ligocki
Prawa autorskie do tekstów i zdjęć zastrzeżone ©.

Przypisy: (1) - "Encyklopedia Gorzowa" - Jerzy Zysnarski - 2007 - str. 404

Źródła: [1] - "Księga pamiątkowa miasta Gorzowa Wielkopolskiego" - praca zbiorowa - 2000; [2] - "Zabytki północnej części województwa lubuskiego" - praca zbiorowa - 2004; [3] - "Encyklopedia Gorzowa" - Jerzy Zysnarski - 2007; [4] - "Gorzów Wielkopolski. Miasto na siedmiu wzgórzach" - Krystyna Kamińska i Zbigniew Rudziński - 2008; [5] - portal: www.giik.pl
Pozycje: [1], [2], [3] i [4] w zbiorach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Z. Herberta w Gorzowie Wlkp.
Zobacz też : ATRAKCJE GORZOWA | ZABYTKI, ARCHITEKTURA