NOWICKI Edmund [1900-1971]

Edmund Nowicki Duchowny rzymskokatolicki. Biskup. Administrator apostolski w Gorzowie Wlkp. (1945-1951) Także biskup koadiutor archidiecezji gdańskiej (1951-1964) i biskup diecezji gdańskiej (1964-1971).

Urodzony w miejscowości Trzemeszno koło Gniezna (obecnie woj. wielkopolskie). Zmarł w Warszawie. 15 marca 1924 roku w katedrze gnieźnieńskiej przyjął święcenia kapłańskie z rąk kardynała Edmunda Dalbora, a dwa tygodnie później objął parafię Najświętszego Serca Pana Jezusa w Poznaniu. W połowie 1927 roku rozpoczął dwuletnie studia prawa kanonicznego na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Jako doktor prawa kanonicznego w latach 1929–1930 był aplikantem w Kongregacji Soboru ds. Duchowieństwa i Trybunale Świętej Roty Rzymskiej. Po powrocie do Polski zajmował m.in. stanowiska notariusza, referenta kurii arcybiskupiej, adwokata, a następnie wiceoficjała Metropolitarnego Sądu Duchownego w Poznaniu. 3 października 1939 został aresztowany przez władze hitlerowskie. Przez rok przetrzymywany był w Poznaniu i w klasztorze Bernardynów w Kazimierzu Biskupim. W latach 1940-1941 więzień obozu koncentracyjnego w Dachau, a przez kilka miesięcy 1940 roku obozu w Mauthausen-Gusen. Na początku 1941 roku został zwolniony przez Niemców pod warunkiem (którego nie dotrzymał) porzucenia kapłaństwa. Po wojnie powrócił do pracy w kurii poznańskiej, gdzie zajmował stanowisko kanclerza. 15 sierpnia 1945 roku kardynał August Hlond mianował go administratorem administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich, w tym administracji apostolskiej z siedzibą w Gorzowie Wlkp. Podniósł go również do godności infułata.

Ksiądz Edmund Nowicki oficjalnie objął urzędowanie w Gorzowie 1 września 1945 roku, a 28 października tegoż roku odbył się jego ingres do Katedry gorzowskiej. W okresie swojego urzędowania od podstaw zorganizował kościelną administrację. Dzień przed ingresem uroczyście otworzył kurię biskupią (w dawnej willi Bahrów), a następnie powołał sąd duchowny. Utworzył Niższe Seminarium Duchowne w Gorzowie i Słupsku oraz Konwikt Biskupi we Wschowie (później Niższe Seminarium Duchowne), powołał do życia diecezjalną Caritas, erygował wiele parafii i nadzorował odbudowę zniszczonych kościołów. Utworzył wydawnictwo i zapoczątkował wydawanie pisma urzędowego Zarządzenia Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej. Ustanowił też kolegium konsultorów.

26 stycznia 1951 roku ks. Edmund Nowicki został usunięty przez władze państwowe z terenu administracji apostolskiej. Jak podano oficjalnie: w związku z likwidacją stanu tymczasowości w administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich. Na jego miejsce Rada Konsultorów Administracji Gorzowskiej wybrała ks. prałata Tadeusza Załuczkowskiego, którego Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński mianował też swoim wikariuszem generalnym dla terytorium Ordynariatu Gorzowskiego.

Ksiądz Edmund Nowicki po wydaleniu z Gorzowa schronił się na kilka miesięcy u zakonnic w Poznaniu, dzięki czemu ustrzegł się przed internowaniem. W tym czasie pełnił funkcję biskupa redyzedncjonalnego, jednak bez prawa wyświęcania księży. 24 kwietnia 1951 roku został mianowany biskupem koadiutorem sedi datus w Gdańsku i biskupem tytularnym Hadriane. Sakrę biskupią potajemnie przyjął 26 września 1954 roku w Poznaniu z rąk arycbiskupa Walentego Dymka oraz biskupów Franciszka Jedwabskiego i Lucjana Bernackiego. 8 grudnia 1956 roku przejął diecezję gdańską. Brał udział w obradach II Soboru Watykańskiego (1962-1965).

Gorzów odwiedził ponownie w 1966 roku jako uczestnik uroczystości milenijnych. Zmarł 10 marca 1971 w warszawskiej klinice w wyniku powikłań pooperacyjnych. Został pochowany w krypcie biskupów gdańskich w archikatedrze w Gdańsku Oliwie. Za zasługi dla kościoła uhonorowano go m.in. ulicą Bp. Edmunda Nowickiego, przy której mieści się Kuria Metropolitala Gdańska, a także pamiątkową tablicą na ścianie Gdańskiego Seminarium Duchownego, którego był założycielem. W 1999 roku ksiądz Tadeusz Lityński (późniejszy biskup pomocniczy diecezji zielonogórsko-gorzowskiej) obronił pracę magisterską i licencjacką z prawa kanonicznego pt. Troska ks. Edmunda Nowickiego jako rządcy Kościoła Gorzowskiego o dyscyplinę duchowieństwa w latach 1945-1951. [ Dane na dzień: 19.06.2012 ]

Autor: Renata Ochwat / zdjęcie: www.konczewice.elblag.opoka.org.pl
Prawa autorskie do tekstów i zdjęć zastrzeżone ©.

Źródła: [1] - "Edmund Nowicki - biskup gdański" - Stanisław Bogdanowicz - 1998; [2] - "Encyklopedia Gorzowa" - Jerzy Zysnarski - 2007; [3] - portal: kuria.zg.pl; [4] - ksiądz Zbigniew Samociak - konsultacja
Pozycja [2] w zbiorach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Z. Herberta w Gorzowie Wlkp.
Zobacz też : RELIGIE, KOŚCIOŁY, DUCHOWIEŃSTWO