BENN Gottfried [1886-1956]

Gottfried Benn Lekarz, prozaik, poeta i eseista niemiecki.

Urodzony w Putlitz (Brandenburgia, Niemcy). Zmarł w Berlinie (Niemcy). Z Gorzowem związany w latach 1943-1945, jako lekarz oddelegowany do jednostki wojskowej w Landsbergu. Ukończył gimnazjum humanistyczne we Frankfurcie n. Odrą (1896-1903). Studiował filozofię i teologię w Marburgu (1903-1904), ale zmienił uczelnię na berlińską Kaiser-Wilhelm-Akademie, wybierając ostatecznie medycynę wraz z naukami przyrodniczymi (1905-1910). Pracował jako młodszy lekarz w pułku piechoty w Prenzlau (1911-1912) i w zakładzie patologii i serologii w szpitalu w Berlinie. W 1912 roku opublikował pierwszy tomik poezji pt. Morgue und andere gedichte (Trupiarnia). W 1914 roku został wcielony do wojska i jako lekarz w służbie liniowej trafił na front I wojny. Uczestniczył m.in. w szturmie na Antwerpię (Belgia). Doświadczenia tego okresu wielokrotnie powracały w jego późniejszej twórczości. Na początku lat 30. powstało wiele ważnych jego utworów: Zur Problematik des Dichterischen (1930), Genie und Gesundheit (1930), Das Genieproblem (1930) i Irrationalismus und modernę Medizin (1931). W 1932 roku został wybrany do Sekcji Literatury Pruskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po dojściu Hitlera do władzy opowiedział się po stronie faszystów, a w 1934 roku wstąpił do Wehrmachtu. Przez to spotkał się z potępieniem środowiska literackiego i bojkotem jego twórczości. Niebawem szykany spotkały go również ze strony nazistów, którzy zarzucali mu rzekomo żydowskie pochodzenie. Został usunięty z Akademii Sztuk Pięknych (1934) i skreślony z listy Związku Piśmiennictwa Rzeszy, co wiązało się z zakazem publikowania jego utworów. W latach 1935-1937 był lekarzem inspekcji sanitarnej w sztabie w Hanowerze. Późnej pracował w Berlinie. Objęty zakazem publikowania, w 1943 roku wydał własnym nakładem tomik Zweiundzwanzig Gedichte. W połowie tegoż roku w stopniu majora został przeniesiony do koszar w Landsbergu i mianowany głównym lekarzem. Mieszkał przy obecnej ulicy 30 Stycznia, później w koszarach (teraz ulica Chopina) w bloku II, a następnie w budynku wielorodzinnym przy ulicy Chopina. W Landsbergu przebywał niemal do końca stycznia 1945 roku. Tu powstały jego najważniejsze dzieła - eseje literackie i studia z filozofii kultury – m.in. powieść Roman des Phänotyp (1943), w której znalazł się Landsberger Fragment (tłumaczony później jako Gorzowski fragment), i tomik Statische Gedichte (wydany dopiero w 1948 roku).

Po wojnie powrócił do Berlina. Nawiązał współpracę z krytykiem literatury Marią Deris. W 1948 roku opublikował głośny "List Berliński", w którym opisał swoje odczucia - autora marginalizowanego i bojkotowanego. W 1950 roku opublikował autobiograficzną powieść Doppelleben, w której - w rozdziale Block II, Zimmer 66 (Blok II, pokój 66 – adres w koszarach, pod którym mieszkał) - opisał swój pobyt w Landsbergu. W 1951 roku otrzymał wysoko cenioną nagrodę Georga Büchnera Niemieckiej Akademii Języka i Literatury w Darmstadt.

W Polsce, już po jego śmierci, ukazały się m.in. jego Poezje wybrane (1982), zbiór Po nihilizmie. Eseje, szkice, fragmenty (1998), tomik poezji Nigdy samotniej i inne wiersze (2011) oraz proza Mózg i inne nowele (2011). Jego twórczość publikowało też "Życie Literackie".

W 1988 roku Helmut Heintel, prof. neurologii i krewny Benna, opublikował książkę pt. Block II, zimmer 66. Gottfried Benn in Landsberg 1943-1945. Eine bildliche dokumentation, w której opisał okres pobytu pisarza w Landsbergu. W 2003 roku we Frankfurcie n. Odrą otwarta została wystawa pt. Gottfried Benn uczeń we Frankfurcie nad Odrą. Trzy nieznane listy do Marii Deris 1941-1944. [ Dane na dzień: 25.12.2012 ]

Autor: Kazimierz Ligocki / zdjęcie: ze zbiorów WiMBP w Gorzowie Wlkp.
Prawa autorskie do tekstów i zdjęć zastrzeżone ©.

Źródła: [1] - czasopismo: "ProLibris" [tam: Krystyna Kamińska] - 14/2006; [2] - "Słownik landsberskich i gorzowskich twórców kultury" - praca zbiorowa [tam: Jerzy Sygnecki] - 2007; [3] - portal: www.en.wikipedia.org/wiki/Gottfried_Benn
Zobacz też : OSOBOWOŚCI LANDSBERGU | PISARZE