MORAWSKI Zdzisław [1926-1992]

Zdzisław Morawski Właśc. Zdzisław [Bernard] Morawski. Poeta, prozaik i dramaturg. Znany też jako Zdzisław Rawski. Członek » Związku Literatów Polskich (1961). Członek nieformalnej kulturo- i opiniotwórczej grupy znanej jako » Stolik numer 1. Wywarł duży wpływ na twórczość wielu lubuskich pisarzy. Upamiętniony tablicą w » Alei Gwiazd (2001). Od 1994 roku organizowany jest » Ogólnopolski Konkurs Literacki jego imienia.

Urodzony w Aleksandrowie Kujawskim. Z Gorzowem związany od 1957 roku. Zmarł tamże. Studiował filozofię w Wyższej Szkole Nauk Społecznych. W czasie wojny pracował przymusowo w Poznaniu, Berlinie i Bielawie. Od młodości związany z działalnością lewicową. Od 1945 roku członek PPR, a później PZPR. W 1947 roku trafił na krótko do Gorzowa. Był sekretarzem KP PZPR w Świebodzinie i instruktorem w Wydziale Szkolenia KC PZPR w Warszawie. W wyniku konfliktu z władzą został zwolniony z KC. Pracował w Szkole Związków Zawodowych w Szczecinie i Czerwieńsku, a później w Centrali Zaopatrzenia Miejskiego Handlu Detalicznego w Warszawie. W 1954 roku został aresztowany, a po zwolnieniu usunięty z PZPR. Zaproponowano mu pracę w kopalni lub w kamieniołomach w Gębczycach. Zatrudnił się jako robotnik w kamieniołomach i tam wskutek wypadku stracił nogę. Po dwuletnim pobycie w szpitalu, w 1957 roku, przyjechał do Gorzowa i poświęcił się pracy literackiej.

Debiutował w 1957 roku na łamach "Nowych Syganałów". W 1959 roku wydał pierwszy tomik wierszy pt. Pejzaż myśli. Był jednym z założycieli » Lubuskiego Oddziału Związku Literatów Polskich w Zielonej Górze (1961), a w latach 1981-1983 jego prezesem. Przez wiele lat także członekiem Zarządu Głównego ZLP. Był też współzałożycielem » GTSK i » GTK, jednym z pomysłodawców utworzenia, a później członkiem redakcji dwutygodnika "Nadodrze" oraz redaktorem naczelnym jednodniówki "Ziemia Gorzowska". W 1959 roku przywrócono mu członkowstwo w PZPR, a w 1971 roku był delegatem na VI Zjazd Partii. W 1982 roku został przewodniczącym Rady Kultury działającej przy wojewodzie gorzowskim. W tym samym roku zrezygnował z tej funkcji na znak protestu po rozpędzeniu przez funkcjonariuszy MO i ZOMO pokojowej demonstracji na » Starym Rynku (31 sierpnia 1982 roku). Na początku lat 90. był inicjatorem powołania Polsko-Niemieckiego Stowarzyszenia Literackiego; jego pierwszym prezesem i redaktorem czasopisma "Die Färe/Prom". Pierwszy numer ukazał się już po jego śmierci.

Ważniejsze powieści: Kwartał bohaterów (1965, Łódź), Nie słuchajcie Alojzego Kotwy (1979, Warszawa) oraz Klątwa na stacji Krzyż (1988, publikowana w odcinkach na łamach » "Ziemi Gorzowskiej"). Zbiory wierszy: Pejzaż myśli (1959, Poznań), Wektory (1979, Katowice), Strofy o dzierżawie (1982, Gorzów Wlkp.), Pieśń moich rzeczy (1990, Gorzów) i inne. Pisał i wystawiał utwory dramatyczne (w tym Baśń o zaczarowanym chlebie dla dzieci) oraz słuchowiska radiowe. Przekładał na język polski poezję rosyjską i niemiecką. Jego utwory były tłumaczone na język rosyjski, niemiecki, serbski i gruziński.

W 1987 roku Leszek Szopa z TVP Szczecin zrealizował film dokumentalny o Z. Morawskim pt. » Przed wami, z udziałem poety i aktorów » Teatru im. Juliusza Osterwy w Gorzowie. Od 1994 roku, pierwotnie przez » Klub Myśli Twórczej Lamus [KMT Lamus], a od 2014 roku przez » Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną im. Z. Herberta [WiMBP] w Gorzowie, organizowany jest Ogólnopolski Konkurs Literacki im. Zdzisława Morawskego. W 2001 roku Joanna Małgorzata Szeglowska obroniła pracę magisterką pt. Twórczość Zdzisława Morawskiego na Wydziale Humanistycznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze. W 2020 roku ukazało się jedno z ważniejszych opracowań dotyczących pisarza pt. Przegrałem jak żołnierz. Zdzisław Morawski (6 IX 1926-28 X 1992). Biografia polityczna, autorstwa » Dariusza Aleksandra Rymara.

Z zamiłowania żeglarz, brydżysta i szachista. Już po jego śmierci ukazał się tomik wierszy Zagrajmy w szachy (1995), przetłumaczony również na język niemiecki. W latach 1996-1999 w Bad Freienwalde (Niemcy) rozgrywany był międzynarodowy Memoriał Szachowy im. Zdzisława Morawskiego.

Miał duży wpływ na twórczość m.in. » Kazimierza Furmana i » Stanisławy Plewińskiej. Pochowany jest w » Alei Zasłużonych na » cmentarzu komunalnym.

Dorobkiem Zdzisława Morawskiego opiekowała się zmarła w 2018 roku żona pisarza » Maria Morawska. W 1995 roku jej staraniem ukazała się książka Dwa poematy (KMT Lamus), na którą złożyły się utwory: Ziemia dla żywych i Kamień częścią ziemi. W 2018 roku, syn Zdzisława Morawskiego Marcin Morawski oraz Jolanta i Robert Czeszejko-Sochaccy – rodzina Marii Morawskiej - przekazali spuściznę po poecie Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wielkopolskim. W październiku 2018 roku jedną z sal WiMBP, w której swoje spotkania mają gorzowscy i lubuscy literaci, nazwano imieniem Zdzisława Morawskiego. W uroczystości nadania imienia wziął udział m.in. Marcin Morawski i Jolanta Czeszejko-Sochacka. [ Dane na dzień: 1.03.2021 ]

Autor: Kazimierz Ligocki / również zdjęcie
Prawa autorskie do tekstów i zdjęć zastrzeżone ©.

Źródła: [1] - Maria Morawska; [2] - "Słownik landsberskich i gorzowskich twórców kultury" - praca zbiorowa [tam: Krystyna Kamińska] - 2007; [3] - portal: www.zlp.like.pl
Zobacz też : » DZIAŁACZE SPOŁECZNI | » PISARZE | » TWÓRCY | » ZNANI GORZOWIANIE