TERNO

Terno Właśc. Cygański Teatr Muzyczny Terno. Romska wieloosobowa grupa muzyczno-taneczna o zmiennym składzie, założona w 1955 roku w Gorzowie Wlkp. z inicjatywy muzyka i kompozytora Edwarda Dębickiego. Pierwotnie znana jako Kham. Główna gwiazda festiwali Romane Dyvesa.

Grupa zaczęła odnosić sukcesy w pierwszej połowie lat 60. ub. wieku. W 1964 roku ówczesna wokalistka Terno Randia, śpiewająca również z zespołem Chochoły, zdobyła wyróżnienie podczas II Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Rok później członkowie grupy uzyskali uprawnienia zawodowych muzyków estradowych, co pozwoliło im na współpracę z Estradą Ziemi Lubuskiej, a później Estradą Białostocką. Zespół zyskał uznanie zdobywając nagrody i wyróżnienia na wielu festiwalach cygańskich w Europie, a także dzięki koncertom m.in. w Sofii (1965), Moskwie (1970), Bratysławie (1972) i w Budapeszcie (1974). W tym czasie obok Randii gwiazdą grupy był też Masio [Sylwester] Kwiek. Oboje rozstali się z Terno w 1978 roku. W zespole występowali także wokaliści i tancerze z polskim rodowodem, m.in.: Ewa Dębicka, Grzegorz Romanczenko i Marzena Śron. Na początku lat 80. Edward Dębicki - założyciel grupy, jej kierownik artystyczny i główny kompozytor - poszerzył repertuar zespołu o rozbudowane widowiska muzyczne, a patronat nad Terno objął Wojewódzki Dom Kultury w Gorzowie. W 1983 roku grupa usamodzielniła się i przyjęła nazwę Cygański Teatr Muzyczny Terno. Powstały wówczas m.in. widowiska muzyczne Graj piękny Cyganie, Gula Romane, Cygańskie Wesele, Roma i Paś Jag, z którymi Terno występował m.in. w Sali Kongresowej w Warszawie.

Sukcesem zespołu zakończyły się występy na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Cygańskiej w Strasburgu (1988), gdzie przedstawił widowisko obrzędowe Cygańskie Wesele i Europejskim Festiwalu Muzyki Cygańskiej w Monachium (1994), gdzie zaprezentował widowisko E. Dębickiego Papusza, oparte na życiu i twórczości największej cygańskiej poetki. W 1997 roku Terno wziął udział w Dniach Kultury Światowej w Kopenhadze, gdzie reprezentował Polskę obok m.in. poetki Wisławy Szymborskiej i pianisty Krystiana Zimermanna. W 2002 roku nawiązał współpracę z Januszem Józefowiczem, który do repertuaru warszawskiego teatru Studio Buffo wprowadził w sezonie 2002/2003 Cygański wieczór Edwarda Dębickiego. W przedstawieniu, obok Terno, występowali m.in.: Edyta Geppert, Katarzyna Groniec, Emilian Kamiński, Michał Milowicz, Janusz Stokłosa i Wiktor Zborowski. W 2007 roku zespół uczestniczył w koncercie Piotra Rubika Oratorium dla Świata. Habitat - moje miejsce na ziemi. Wystąpił też w Kanadzie i sześciokrotnie w USA. Największy sukces odniósł podczas tournée w 2000 roku, odwiedzając m.in. Chicago, Cleveland, Filadelfię i Nowy Jork. Ma na swoim koncie liczne nagrania płytowe, radiowe i telewizyjne. Występował też z Filharmonią Zielonogórską (2009) i moskiewskim cygańskim zespołem folklorystycznym Iło. W kwietniu 2015 roku, w ramach obchodów Dni Romów, grupa wystąpiła w Sali Kolumnowej w Sejmie, m.in. przed premierem RP i innymi politykami.

Grupa wystąpiła również w kilku filmach. W głównej roli w dokumentach: Zanim opadną liście (1964, Władysław Ślesicki) i Cygańskie pieśni Papuszy (1984, Grzegorz Dubowski) oraz zagrał epizody w filmach fabularnych: Orzeł i reszka (1974, Ryszard Filipski), Śpiew po rosie (1982, W. Ślesicki), Rzeka kłamstwa (1986, Jan Łomnicki) i Farba (1998, Michał Rossa). W 2005 roku wzięła udział w przedstawieniu teatralnym Chata za wsią wystawionym w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wlkp.

Najbardziej znanymi członkami zespołu - obok Edwarda Dębickiego - byli m.in. Albani, Petro Cercel, Anna Dębicka, E. Dębicka, Bolesław Dębicki, Stanisław Dębicki, Don Vasyl, Dimitriu Harea, Masio [Sylwester] Kwiek, Randia, G. Romanczenko i Bożena Siwek. [ Dane na dzień: 20.05.2015 ]

Autor: Kazimierz Ligocki / również zdjęcie
Prawa autorskie do tekstów i zdjęć zastrzeżone ©.

Źródła: [1] - materiały zespołu; [2] - portal: www.terno.com.pl
Zobacz też : MUZYKA, TANIEC, ŚPIEW