ŚFINSTER

Śfinster Kontrowersyjna rzeźba z żeliwa autorstwa artysty Zbigniewa Frąckiewicza przedstawiająca, nagiego mężczyznę odlanego z żelaza. Zakupiona z inicjatywy Józefa T. Finstera. Pierwotnie ustawiona na deptaku przy Wełnianym Rynku, a obecnie na skwerze przy ulicach Hawelańskiej i Jagiełły. Jedna z turystycznych atrakcji Gorzowa lat 90.

Pierwsza rzeźba – inspirowana filmem Andrzeja Wajdy pt. Człowiek z żelaza – powstała w drugiej połowie lat 70. Przedstawia stojącego muskularnego, nagiego mężczyznę z luźno opuszczonymi rękoma. Poszczególne części ciała: głowa, tułów, ręce, nogi i genitalia, składają się z oddzielnych elementów połączonych grubymi śrubami. Po 1984 roku artysta wykonał ponad 30 bliźniaczych odlewów. Kolekcja ludzi z żelaza należy do najważniejszych i najbardziej oryginalnych przedsięwzięć rzeźbiarskich w Polsce. Prezentowana była na wielu wystawach (głównie plenerowych) w Polsce i za granicą.

W 1994 roku jedna z ważących ponad tonę rzeźb została ustawiona na deptaku przy Wełnianym Rynku w Gorzowie, jako zapowiedź wystawy Z. Frąckiewicza Ludzie z żelaza (1995, BWA), a w 1995 roku zakupiona przez ówczesnego członka zarządu miasta Józefa T. Finstera i podarowana miastu. Szybko zyskała miano Śfinstera - z połączenia pejoratywnej oceny rzeźby przez jej przeciwników (świństwo) i nazwiska jej fundatora (Finster). Od początku rzeźba - jej usytuowanie (w pobliżu katedry gorzowskiej) - wzbudzała duże kontrowersje. Dla części mieszkańców wyeksponowane genitalia stanowiły obrazę moralności publicznej. Kilka razy próbowano ją zniszczyć, m.in. oblewając farbą, a w czerwcu 1995 roku próbując odciąć genitalia. Stała się elementem wielu happeningów: kilkakrotnie był ubierany w szorty, przez kibiców przyozdabiany szalkami gorzowskich klubów, w 1998 roku z kosą i tablicą Gorzowianie do broni stał się elementem walki o powstanie województwa lubuskiego. Podczas procesji religijnych i wizyty papieża Jana Pawła II w Gorzowie (1997) rzeźbę zakrywano.

Pod koniec 1998 roku Śfinster stał się elementem walki politycznej w mieście. Ustępujące władze, pod naciskiem prawicowej Akcji Wyborczej Solidarność [AWS], zdecydowały o usunięciu kontrowersyjnej rzeźby z Wełnianego Rynku i przewiezieniu jej na składowisko miejskie pod pretekstem konserwacji. Zapadła też decyzja, która wywołała protest gorzowskich artystów, o ponownym jej ustawieniu w mniej eksponowanym miejscu. Dwa tygodnie później nowy lewicowy zarząd miasta uznał, że usunięcie było nielegalne i Śfinster powróci na dawne miejsce. Wówczas rzeźba została uszkodzona ponownie. Nieznani sprawcy, którzy dostali się na teren składowiska, przewrócili posąg, rozbijając go na kilkanaście części. Odrestaurowany, powrócił na Wełniany Rynek w marcu 1999 roku. Pod koniec 2004 roku został przeniesiony na skwer przy ulicach Hawelańskiej i Jagiełły. Z czasem stracił na znaczeniu i nie wzbudza już dawnych emocji. [ Dane na dzień: 14.12.2012 ]

Autor: Kazimierz Ligocki / również zdjęcie
Prawa autorskie do tekstów i zdjęć zastrzeżone ©.

Źródła: [1] - "Kronika wieku" - praca zbiorowa - 2002; [2] - "Tylko Gorzów"; [3] - portal: szklarskaporeba.pl
Zobacz też : ATRAKCJE GORZOWA