ULICA FRANCISZKA WALCZAKA

Dawniej: Friedebergerstraße i Friedeberger Chausse. Najdłuższa, licząca ponad 4 800 m, i jedna z ważniejszych ulic Gorzowa Wielkopolskiego. Położona na Przedmieściu Santockim, będąca częścią historycznej drogi prowadzącej z Akwizgranu (obecnie Aachen) przez Berlin do Königsburgu (Królewiec).

Obecnie jej fragment (od ronda Gdańskiego do granic miasta) jest częścią drogi łączącej Berlin z Gdańskiem. Przed wojną rozpoczynała się jako Friedebergerstraße przy Paradeplatz (plac Parad) i biegła do Wormsfelder Strasse (obecnie ulica Piłsudskiego), a jej dalszy odcinek do granic miasta w kierunku dzisiejszych Strzelec Kraj. nosił nazwę Friedeberger Chausse. Do najważniejszych obiektów usytuowanych przy ulicy należały: ewangelicki (kościół Zgody) z pawilonem z popiersiem Friedricha Schleiermachera, słynnego niemieckiego filozofa, teologa protestanckiego i kaznodziei (odsłonięte w 1848 roku), wybudowany na terenie historycznego cmentarza św. Gertrudy, Reichsbank (centralny emisyjny bank Rzeszy), Quilitzpark, Landratsamt (siedziba władz powiatu ziemskiego), dom Niemieckiego Czerwonego Krzyża, cmentarz ewangelicki (przy zbiegu Wormsfelder Straße i Friedeberger Chausse) i zakłady I.G. Farbenindustrie, należące do wielkiego niemieckiego koncernu chemicznego. Przy zbiegu Friedeberger Chausse z Düpellstraße (dzisiaj ulica Pomorska) w 1913 roku odsłonięto obelisk upamiętniający cesarza Wilhelma I. W 1888 roku na peryferiach miasta wybudowano składający się z kilkunastu budynków kompleks szpitala psychiatrycznego z położonym w sąsiedztwie cmentarzem.

W 1945 roku ulicy nadano imię Franciszka Walczaka – milicjanta, który zmarł w wyniku ran postrzałowych doznanych podczas służby w okolicach kościoła Zgody pod koniec maja 1945 roku. Po przebudowie terenów zniszczonego placu Parad jej początek został przesunięty do skrzyżowania z ulicą Jagiełły. Z dawnych obiektów do dnia dzisiejszego niemal w niezmienionym stanie przetrwał kościół Zgody, znany bardziej jako Biały Kościół, a właściwie parafialny kościół rzymskokatolicki pw. św. Antoniego Padewskiego i św. Stanisława Kostki, Reichsbank, w którym mieści się Bank Gospodarki Żywnościowej, i Quilitzpark - dzisiaj znany jako park Siemiradzkiego. W latach 70. cmentarz ewangelicki został przebudowany na park Kopernika. W zachowanej kaplicy cmentarnej od 1963 roku odbywają się nabożeństwa Ewangelicko-Augsburskiego Kościoła Świętej Trójcy. Ze skrzyżowania ulic Pomorskiej i Walczaka, gdzie dzisiaj znajduje się rondo Ofiar Katynia, usunięto kamień będący pozostałością po obelisku Wilhelma I, a także rozebrano pozostałe elementy pawilonu F. Schleiermachera. W 1946 roku na terenie niemieckiej fabryki chemicznej powstała Fabryka Sztucznego Włókna, znana później jako ZWCh Stilon, a kompleks szpitalny przejęty został przez służbę zdrowia. W latach 1953-1979 wznowiono pochówki na należącym do szpitala cmentarzu. Usytuowanym w sąsiedztwie pętli tramwajowej, przy zbiegu ulic Walczaka i Szarych Szeregów, obiekt od lat ulega powolnej degradacji. W domu należącym do Niemieckiego Czerwonego Krzyża (znanego też jako Bethesda) po wojnie mieścił się m.in. miejski szpital dziecięcy. Niezagospodarowany i niszczejący od 2000 roku obiekt, został rozebrany w 2010 roku.

W latach powojennych tereny przylegające do ulicy Walczaka i będące w jej sąsiedztwie. Stały się, głównie za sprawą ZWCh Stilon, jedną z najprężniej rozwijających się części miasta. Powstały m.in. osiedla Dolinki i Górczyn. Od ronda Ofiar Katynia do pętli przy ulicy Szarych Szeregów wzdłuż ulicy biegnie torowisko tramwajowe, a kilkusetmetrowy odcinek ulicy posiada jezdnię dwupasmową. W 1952 roku przy zbiegu ulicy z ulicą Czereśniową powstał cmentarz wojenny. Drugim rondem (obok ronda Ofiar Katynia) jest rondo Gdańskie, usytuowane przy skrzyżowaniu ulicy Walczaka z Górczyńską. Na najdłuższej ulicy Gorzowa mieszczą się też dwa hotele (U Marii i hotel Gorzów) i nowoczesny kompleks mieszkalny Rezydencja Villa Park (na terenie, gdzie wcześniej stała część budynków miejskiego szpitala dziecięcego).

W okolicach ronda Gdańskiego ulica biegnie w pobliżu założonego w 1993 roku parku Górczyńskiego. Przy Walczaka mieści się siedziba firmy Spartherm i biurowiec będący kiedyś wizytówką ZWCh Stilon. W 1972 roku przy wyjeździe z miasta w kierunku Strzelec Kraj. oddano wykańczalnię jedwabiu należącą do ZPJ Silwana – w latach 80. jednego z największych zakładów produkcyjnych w Gorzowie, który w 2001 roku ogłosił upadłość, a kilka lat później rozpoczęto rozbiórkę jego hal fabrycznych. W sąsiedztwie Silwany w latach 1954-2003 działał inny ważny dla miasta zakład - Stolbud, specjalizujący się w produkcji solarki budowlanej.

Ulice krzyżujące i łączące się z ulicą Walczaka: Czereśniowa, Dowgielewiczowej, Energetyków, Fieldorfa-Nila, Góra Powstańców, Nowa, Piłsudskiego, Silwanowska, Stilonowa, Szarych Szeregów i Widok. [ Dane na dzień: 2.12.2014 ]

Autor: Kazimierz Ligocki
Prawa autorskie do tekstów i zdjęć zastrzeżone ©.

Źródła: [1] - "Encyklopedia Gorzowa" - Jerzy Zysnarski - 2007; [2] - "Gorzów Wielkopolski. Przewodnik po historycznych miejscach i dzielnicach" - Krystyna Kamińska - 2008; [3] - "Gazeta Lubuska"
Zobacz też : INFRASTRUKTURA MIEJSKA