KLAUS Marian [1926-2013]

Marian Klaus Muzyk i kompozytor. Także nauczyciel oraz stroiciel fortepianów i akordeonów.

Urodzony w Bydgoszczy. Zmarł w Gorzowie. Z Gorzowem związany był od 1946 roku. Skrzypek i pianista wywodzący się z wielopokoleniowej rodziny muzyków i korektorów instrumentów muzycznych. Ukończył szkołę muzyczną w Poznaniu (klasa skrzypiec u Kazimierza Nowickiego), a strojenia instrumentów uczył się w Poznaniu (u Teodora Juliusza Bettinga - przedwojennego producenta fortepianów). Muzyk uznanych gorzowskich orkiestr kameralnych, m.in. Mikołaja Dudarenki (w latach 1946-1948) i Józefa Rezlera (1948-1950). Od 1946 roku kierował również własnymi zespołami: Rytm, AB i G 7, znanymi m.in. z gry w najpopularniejszych wówczas gorzowskich lokalach, np. Casablance i Wenecji, a także w innych miastach, jak: Międzyzdroje (w latach 1948-1958), Szklarska Poręba (1948-1953) i Poznań (1950-1961, m.in. w Adrii, Pod Koziołkami i w Rarytasie). W tym czasie był też nauczycielem w ogniskach i szkołach muzycznych (m.in. w Gorzowie, Barlinku i Buku koło Poznania).

Zaczął komponować (głównie muzykę rozrywkową, z elementami jazzu, swingu i bossa novy) za namową Krzysztofa Komedy (jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów jazzowych), Czesława Cupaka (kompozytor i perkusista - uważany za jednego z najlepszych perkusistów w Polsce w latach 50. i 60.), Leona Szombary (prekursor polskiego jazzu) i Józefa Rezlera (dyrygent orkiestry i profesor Akademii Muzycznej w Bydgoszczy). Jest autorem ok. 70 utworów utrzymanych w stylu cool i smooth jazz o synkopowanym rytmie. Jego twórczość, to synteza muzyki jazzowej, opartej na klasycznym stylu swingowym, z balladową muzyką rytmów brazylijskich i kubańskich - bossa novie. W jego dorobku znajdują się również dynamiczne utwory stylu bebop oraz melodyjne czardasze. Najbardziej znane utwory M. Klausa to: Gorzowski wieczór w Casablance, Błękitna bossa-nova, Nowy swing, Akant, W rytmie czardasza, Zakochany cygan, Pimpek, Cygański smak, Jakie to znaki, Bananowa spódnica, Rafał i Jacek, Żółty kanarek. Od 1974 roku członek ZAiKS. Po 1981 roku ograniczył działalność muzyczną.

Przez całe życie, obok komponowania i grania, zajmował się też strojeniem i naprawą akordeonów i fortepianów. Dyplom mistrzowski uzyskał u Juliusza Bettinga - prawnuka Theodora Bettinga, właściciela słynnej kaliskiej fabryki fortepianów. Wypracował własny styl z pogranicza sztuki i rzemiosła. Jest twórcą oryginalnych narzędzi, klejów i metod naprawy akordeonów i fortepianów. W Gorzowie prowadził własny zakład do 2006 roku.

Twórczość Mariana Klausa zebrano na kilku płytach, m.in.: Orkiestra Mariana Klausa. Dancing Gorzów Wlkp. Casablanca 1972-1976 (zestaw trzech płyt, ok. 2002) i Casablanca '72. Marian Klaus zaprasza na Dancing. Casablanca z tamtych lat. Na okładkach trzech kolejnych płyt wydanych pod wspólnym tytułem Marian Klaus zaprasza do tańca: W rytmie jazzu, Przy śpiewie skrzypiec i Przy swoich kompozycjach znalazły się reprodukcje obrazów olejnych Justyny Lewandowskiej-Klaus (synowej), wyróżnione na Ogólnopolskim Biennale Sztuki Nieprofesjonalnej w Skierniewicach w 2002 roku.

W latach 50. i 60. ub. wieku komponował m.in. na zamówienie poetów piszących teksty piosenek, ale wiele z tych kompozycji zaginęło. Z prośbą o muzykę do swoich wierszy zwróciła się do M. Klausa również gorzowska poetka pochodzenia cygańskiego Papusza, jednak ostatecznie do współpracy nie doszło. W 2001 roku wystartował w konkursie na hejnał Gorzowa, ogłoszonym przez Urząd Miasta. Jest też bohaterem filmu dokumentalnego Moja Casablanca (reż. Marek Nowakowski, TVP Poznań, 2003). W 2006 roku uroczyście obchodził 80-lecie urodzin i 60-lecie pracy twórczej. W Jazz Clubie Pod Filarami odbył się jego benefis i specjalny koncert Gorzowski Wieczór w Casablance, w wykonaniu gorzowskich muzyków (m.in. Ireneusz Budny, Krzysztof Ciesielski, Przemysław Raminiak i Dawid Troczewski). Ukazały się też płyty z kompozycjami M. Klausa w nowych aranżacjach P. Raminiaka i D. Troczewskiego: Marian Klaus. Gorzowski wieczór w Casablance (Gorzowskie Trio Raminiaka) i Moja Casablanka. Gorzowskie standardy jazzowe Mariana Klausa (Trio Dawida Troczewskiego). W czerwcu tegoż roku dał koncert dla uczniów w Szkole Muzycznej I stopnia w Gorzowie. Zmarł na początku 2013 roku. We wrześniu tego samego roku klasa improwizacji tej szkoły otrzymała imię Mariana Klausa.

W różnym okresie w zespołach Rytm, AG i G 7, obok Mariana Klausa, grali m.in.: Zdzisław Fedyna (gitara basowa, śpiew, perkusja), Jan Konopka (saksofon), Krzysztof Kośmicki (perkusja, fortepian, akordeon), Tadeusz Lemański (klarnet, saksofon) i Roman Sierpiński (gitara basowa, śpiew). Utwory Mariana Klausa (swingi, bossa novy i jazzowe improwizacje) zostały przypomniane w 2021 roku przez zespół Filary Jazz Big Band, który wykonał sześcioczęściową suitę jazzową w ramach wakacyjnego cyklu "Dobry wieczór Gorzów", który odbywał się na Starym Rynku. Jest bohaterem krótkometrażowego filmu » Dominiki Muniak pt. » Gorzowska Aleja Osobowości. Marian Klaus (2021), zrealizowanego w technice paper cut.

Ojciec Mariana Klausa - Marcin - grał na trąbce, skrzypcach i fortepianie. Zawodowo związany z kolejnictwem, był trębaczem orkiestry miejskiej w Mogilnie (obecnie woj. kujawsko-pomorskie). Jego syn Rafał ukończył szkołę muzyczną (klasa fortepianu), ale zawodowo poświęcił się informatyce.

Brat Mariana Klausa - Tadeusz - ukończył konserwatorium w klasie skrzypiec. Podobnie jak on grał też na fortepianie i akordeonie. Był też nauczycielem muzyki w szkołach na terenie obecnego woj. lubuskiego i wielkopolskiego. Uczył m.in. w Państwowej Szkole Muzycznej w Gorzowie (obecnie Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. T. Szeligowskiego), a jednym z jego uczniów jest znany muzyk, kompozytor i akordeonista pochodzenia cygańskiego Edward Dębicki. Później Tadeusz Klaus zamieszkał w Poznaniu i zdobył uznanie jako stroiciel fortepianów i akordeonów. Słynął też z naprawy i konserwacji instrumentów muzycznych, posługując się przy tym unikalnymi narzędziami własnej konstrukcji. Jego syn Edmund to gitarzysta, kompozytor i stroiciel instrumentów. Jako muzyk współpracował m.in. z Wojciechem Skowrońskim, Zdzisławą Sośnicką, Urszulą Sipińską, Krzysztofem Krawczykiem, Haliną Frąckowiak i z Orkiestrą Zbigniewa Górnego. Drugi syn Tadeusza - Ryszard - to również były muzyk, a obecnie uznany akustyk. [ Dane na dzień: 22.02.2022 ]

Autor: Kazimierz Ligocki / zdjęcie: Sławomir Sajkowski
Prawa autorskie do tekstów i zdjęć zastrzeżone ©.

Źródła: [1] - "Marian Klaus. Legendarny gorzowski muzyk, kompozytor, nauczyciel, stroiciel fortepianów i akordeonów" - 2006; [2] - Rafał Klaus; [3] - portal: www.cs.put.poznan.pl
Zobacz też : MUZYKA, TANIEC, ŚPIEW | TWÓRCY